İnsanlar yüzlerce yıldır geleneksel tıpta ham bal kullanmışlardır. Bu tatlı, doğal madde, işlenmiş balda bulunmayan sağlıklı elementler içerebilir.

 

Bal, çeşitli sağlık yararları sağlar. Doğrudan kovandan gelen ham bal, sağlıklı arı poleni, arı propolisi, arı sütü kalıntıları ve bol miktarda antioksidan içerir.

Araştırmalar sonucu, ham balın normal baldan daha fazla sağlık yararına sahip olabileceği, normal balın geçirdiği işlemeler ve pastörizasyonun birçok faydalı elementi azalttığına, bu nedenle ham balın normal baldan daha fazla sağlık yararı sağladığına inanılmaktadır.

Bu yazımızda çiğ bal ile normal balın sağlığa faydalarını karşılaştırıyoruz.

 

Ham bal nedir?

Ham bal filtrelenmez veya pastörize edilmez.

 

Bal, bal arıları tarafından yapılan tatlı, altın renkli bir sıvıdır. Bal arıları ballarını petek adı verilen küçük, altıgen kaplarda saklar. Ham bal doğrudan peteklerden gelir.

 

Kovandaki bal, arı poleni, balmumu ve arı sütü kalıntıları içerebilir. Arıcılar, mümkün olduğu kadar çok saflığı  korumamak için ham balı  geniş gözenekli elekten geçirir. Bu büyük gözenekli elekler balın içinedeki yabancı materyalleri temizler balın içeriğine zarar vermez. Bala karışan partikül derecesindeki parcacıklar da sağlıksız değildir. Kimi zaman küçük balmumu kırıntıları, kim zaman polen, perga, propolis vb arı yan ürünlerinden oluşur.

 

Hambalın aksine, normal bal bir pastörizasyon sürecinden geçer. Bu pastörizasyon süreci filtlereme ve ısıl işlemden oluşabilir. Bu endüstriyel işlemler balın tadını etkilemeden, raf ömrünü artırabilecek ve balın daha şeffaf, çekici görünmesini sağlayabilecektir. Maya hücrelerini etmek, balın ısıtılması, şoklanması veya özel dokulu filtreler ile filtre edilmesi anlamına gelir.

 

Ancak pastörizasyon baldaki besin maddelerinin sayısını olumsuz etkileyebilir. Çünkü balın içinde gözünüzle görmeseniz bile polen tanecikleri doludur. Bu polen tanecikleri yaşayan organizmalardır. İşte bu yaşayan polen tanecikleri zaman ve ortam sıcaklığına bağlı olarak balın içinde bir mayalaşma işlemi başlatır. Bu işlem sırasında bal sıvı akışkan halden kristal taneciklerine dönüşür. Yani balın görüntüsü değişir. Bu kovandan direk alınıp hiçbir işleme girmeyen balın doğal sonucudur.

 

Balın içindeki polen türü, hasat zamanı, şeker profili, ortam sıcaklığına göre ham bal, hızlı veya yavaş az veya çok, kristalize olur. Bazı yörelerde bal beyaz kremamsı bir kıvamda kristalize bala dönüşürken gece gündüz sıcaklık farkı olan ortamlarda bal daha iri parçalı kristalize olur.

 

Bazı tarihsel kanıtlar, geçmişte insanların balı ne tedavi amaçlı kullandığını gösteriyor. ¹

 

Eski zamanlarda insanlar hambal kullanırdı, çünkü onların balın görselliğiyle bir işi yoktu. Veya kimse bal kristalize olunca bu balda şeker var demezdi. Zaman değişip insanların önyargıları geliştikçe, firmalarda bu önyargılara rağmen ürün satabilmek için çözümler sunmuştur. Baldaki bu mayalanma aktivitesini yani balın kristalize olmasına sebep olan koşulları ortadan kaldırarak balın kristalize olmasını engellemişler.

 

Ve bu yanlış algı gerçeklerin yerini almış, toplum işlenmiş pastörize edilmiş balı daha muteber saymakla kalmamış hambalı yani kristalize olan balı ikinci sınıf veya şekerli bal olarak nitelendirmiştir. Son yıllarda organik, doğal işlenmemiş gıdaların sağlığımız açısından daha faydalı olduğu dile getirilmeye başlanmış ve hambalın gerçek, iyi, kaliteli bal tercihi olduğu bilinci gelişme göstermiş. Bir nevi hakkı teslim edilmiştir.

Ve bugün çoğu insan hambal yerine pastörize bal tercih etmektedir. Bunun sebeblerinden biri balın kristalize olmuş şekilde tüketilmesinin toplumumuz tarafından sevilmemesidir.

Bal doğal olarak donar, kristalize olur, sizlerin tabiriyle şekerlenir. Bunun balın içeriğiyle kalitesiyle hiçbir alakası yoktur. Aksine araştırmalar balın kristalize olmaması için yapılan ısıl işlem, filtrasyon, şoklama ve benzeri işlemlerin balın içindeki vitamin ve mineral değerlerini düşürerek, hmf gibi zararlı etmenleri yükselttiğini ortaya koymaktadır.²
 
Hambalın faydalı olduğu genel başlıklar

• Antibakteriyel etki
• Yara iyileştirici etkiler
• Diyet antioksidanları
• Anti-inflamatuar etkiler
• Ham bal ayrıca arı poleni ve arıların kovanlarını bir arada tutmak için kullandıkları balmumu, yapışkan benzeri bir madde olan propolis içerir. 
• Normal bal, ham bal ile aynı düzeyde arı propolisi ve arı poleni içermeyebilir.
• Kalp ve damar sağlığı 
• Solunum sistemleri
• Beyin ve hafıza
• Bağışıklık sistemi
• Stres ve buna bağlı rahatsızlıklar
• Uyku bozukyukları
• Sindirim sistemi rahatsızlıkları
• Cinsel performans 

 

Balla ilgili 2017 incelemesi ve  2015 incelemesi, arı propolisi ve arı poleninin anti-inflamatuar, antioksidan, antibakteriyel ve antikanser özellikler sunabileceğini bildirmiştir.

 

Ham balı, hambal, çiğ bal, işlenmemiş bal, raw honey terim karmaşası

Genel olarak tüketicilerin yeni yeni tanıştığı ürünlerin başında gelen ve son yıllarda popüler hale gelen hambal yeni literatüre girmesi sebebiyle bazen farklı isimlerle anılabiliyor. Bunların başında hambalı tanımı geliyor. Hambalı, çiğ bal, işlenmemiş bal terimini kullananlar, internetten, televizyon programlarından veya bir arkadaştan duydukları için bunu bir bal türü sanmaktadır.

 

Hambalı Nedir?

Hambalı olarak sanılan şey aslında hambaldır. Bu bir bal türü değildir. Balın kovandan çıktığı haliyle doğal yapısının korunmasını ifade eder. Yani ham kestane balı, ham kekik balı, ham çiçek balı, ham çam balı olur, hambalı bir bal türü değildir. Balın işlenip işlenmediğini anlatan bir terimdir. Tabi hambalı terimi üzerine yazdığımız bu açıklama gereksiz olarak görülebilir. Ama sizlerden gelen genel sorular ve müşterilerimizin bizden istekleri üzerine bu açıklamayı yapmayı gerekli görüyoruz. Bizimle irtibata geçip veya Google üzerinden hambalı nedir, hambalı nerede satılır, hambalı fiyatı, hambalı fiyatları şeklinde birçok arama kriteri bulunmaktadır?

 

Hambalı üzerine yaptığımız açıklama aynı şekilde çiğ bal, işlenmemiş bal, terimleri içinde geçerlidir. Bu terimlerin tamamı hambalı anlatmak için kullanılan eş anlamlı kelimelerdir. Balın bir ısıtma işleminden geçmemesinden ötürü çiğ bal terimi kullanılmıştır.

 

Raw honey ise ham balın uzun yıllardır yurtdışında kullanılan ismidir. Yurtdışına çıktığınızda bizim aksimize market raflarında raw honey yazılı kristalize olmuş, donmuş ballar görürsünüz. Bu balların bir kısmında filtre edilmemiş, Isıtılmamış ibareleri yer alır. Ülkemizde yeni kullanılmaya başlayan bir terim olan ve 2020 yılında gıda tebliğinde tanımı yapılan hambalın farklı terimlerle dillendirmesi bir anlam karmaşası yaratmaktadır.

 

Konuya tam vakıf olmayan ve hambalı yeni tanımaya başlayanlar hambalı, çiğ balı, ısıtılmamış balı, filtresiz balı, farklı farklı ürünler sanabilir. Ama genel olarak bu terimlerin tamamı hambal terimini ifade etmek için kullanılır.

Ballar sadece balın içeriğire göre tasnif edilir.  Balın rengi, şekli, formu bal için tasnif biçimi değildir.

 

Ham balı, organik ve normal baldan farklı kılan nedir?

Ham bal, adından da anlaşılacağı gibi kesinlikle ham ve kesinlikle ısıtılmamış veya işlenmemiş baldır. Bal mumu, vb balın süzme işlemi sırasında bala karışan materyaller eleklerden geçirilerek temizlendikten sonra ham bal elde edilir. Hambalın içinde hiçbir katkı maddesi yoktur, bu da onu balın en doğal hali yapar.

 

Aslında, ham bal genellikle organik bal ile karıştırılır, ancak onu normal baldan farklı kılan şey, organik balın minimum düzeyde işlemden geçebilir olmasıdır. Normal ballar ise, ticari olarak işlenmiş baldır, filtreleme, pastörizasyon katmanlarından geçer ve uzun süre görüntüsünü koruması için işlenir. Pastörizasyon işlemi raf ömrünü uzatır. Pastorizasyon işlemleri bala berrak bir görüntü verirken, ham balın puslu bir dokusu vardır. Balın işlenmesi, normal baldaki besinlerin ve antioksidanların varlığını azaltabildiği yönünde araştırmalar mevcuttur. Yani organik olsa bile bir bal ısıl işlemden geçmiş olabilir.

 

Türk gıda kodeksi bal teliğinde ham bal tarifi şu şekilde yapılmaktadır.

45 °C’den yüksek ısıl işlem görmemiş ve 0.3 mm’den daha büyük filtreler ile filtre edilmiş ballar, “ham bal” olarak tanımlanabilir.

Oysaki dünyada kabul görmüş hambal tarifi hiçbir şekilde filtre edilmemiş ve hiçbir derecede ısıtılmamış filtre edilmemiş ballar hambal olarak nitelendirilmektedir.

Tüketicilerin gerçek saf ham bala ulaşmaları için bu iki farkı göz önünde bulundurması önemlidir.

 

Aşağıdaki bölümler, araştırmalara dayanan ham balın faydalarını içerir.

 

Hambalın antioksidan etkileri

Araştırmacılar, balın temel sağlık yararlarından bazılarının antioksidan içeriğinden geldiğini dile getirmektedir.³

Fitokimyasallar, flavonoidler ve askorbik asit dahil olmak üzere antioksidan görevi gören bir dizi bileşik hambal içinde bulunur.

Antioksidanlar , serbest radikalleri temizleyerek vücuttaki oksidatif stresi azaltır . Bilim adamları, oksidatif stresi birçok kanser de dahil olmak üzere bir dizi kronik sağlık durumuyla ilişkilendirmektedir . Antioksidan açısından zengin bir diyet uygulamak, insanlarda kronik hastalık riskini azaltabilirler.

Bazı araştırmacılar pastörizasyonun baldaki antioksidanların sayısını azalttığına inanır, bu da pastörize balın hambal ile aynı faydaları sağlamayabileceği anlamına gelir.

Pastörizasyonun baldaki antioksidanları nasıl etkilediğine dair özel bir araştırma yok, ancak diğer gıdalar üzerine yapılan genel araştırmalar göstermiştir ki ısıtma gıdaların antioksidan içeriğini azaltabilmektedir. Aynı zamanda bal, pekmez gibi gıdalarda doğal olarak bulunan ve fazlası kansorejen etki gösteren HMF oranı yükseltmektedir.

 

Sağlıklı, zengin içerikli bir gıda, hambal

Bal, diyete sağlıklı bir katkı sağlayan özel besinler içerir.

Ham balın tam beslenmesi ve kimyasal bileşimi farklı ülkeler ve ortamlar arasında değişir⁴ ve kısmen arıların nektarlarını hangi çiçek türlerinden topladıklarına bağlıdır. 

Bu faktörlerden bağımsız olarak bal, antioksidanlar, amino asitler ve vitaminler gibi sağlıklı bileşikler içerir .

Bir yemek kaşığı veya 21 gram (g) ham bal içerir⁵

64 kalori ve 16 gr şeker. Bu değerler markalar ve partiler arasında farklılık gösterebilir.

Doğal bal doğal içinde aşağıdaki vitamin ve mineralleri barındırır⁶

• niasin
• riboflavin
• pantotenik asit
• kalsiyum
• magnezyum
• manganez
• potasyum
• fosforlu
• çinko

Bal doğal olarak şeker içerir. Baldaki şekerin yarısından biraz fazlası fruktozdur. ⁷

Ancak fruktoz içeriğine rağmen bal, sofra şekerinden daha sağlıklı bir seçenek olabilir. Bazı araştırmalar balın diyabete karşı koruyucu bir etki sunabileceğini ve bazı bal türlerinin kolesterol seviyelerini iyileştirmeye yardımcı olabileceğini düşündürmektedir.

 

Şeker hastalığı olan veya şeker kısıtlı diyet yapan kişiler, kan şekeri seviyelerinde önemli değişikliklerden kaçınmak için ölçülü bal yemeyi seçebilirler. Saf balın glisemik indeksi (GI) 58'dir, yani kan şekeri seviyeleri üzerinde orta derecede bir etkiye sahiptir. 

 

Hambal antibakteriyel etki

Ham Balın yaraları temizlemeye ve enfeksiyonu önlemeye yardımcı olabilir.
Bal bir doğal antibakteriyel ve antimikrobiyal ajandır.⁸

Hidrojen peroksit ve glikoz oksidaz içerir ve düşük pH seviyesine sahiptir, bu da zararlı bakteri ve mantarları öldürebileceği anlamına gelir. Ayrıca benzersiz kimyasal bileşimi nedeniyle maya veya bakteri üremesine yardımcı olmaz.

Antibakteriyel etkisi nedeniyle, insanlar yaraları temizlemek için kullanabilir.
 
Türüne göre etkinligi degişmekle birlikte ham bal, aşağıdakiler de dahil olmak üzere yaygın patojenleri öldürebilir:⁹

• Escherichia coli veya E. coli , gıda zehirlenmesine ve yara enfeksiyonlarına neden olan bir bakteri
• Staphylococcus aureus veya S. aureus , cilt enfeksiyonlarına neden olan bir mikrop
• Helicobacter pylori veya H. pylori , mide ülseri ve kronik gastrite neden olan bir bakteri

 

Ham balın yara iyileşmesi üzerine etkileri

Çok sayıda çalışma, balın yara iyileştirici bir pansuman olarak işe yaradığını ileri sürmüştür.¹⁰

Araştırmalar balın antibakteriyel, antienflamatuar ve antioksidan özellikleri nedeniyle yara iyileşmesinde faydalı olduğunu, ayrıca balın antiviral, antifungal özelliklere sahip olduğunu düşündürmektedir.

 

Ayrıca bal, yaradan oksijeni serbest bırakmaya zin vererek iyileşmeyi desteklemeye yardımcı olan asidik bir yapıya sahiptir.
Ham balı doğrudan küçük kesiklere ve yanıklara uygulayın, ardından yaranın üzerine gazlı bez veya bandaj yerleştirin. Bazı ülkelerede özel ballar alternatif olarak, eczanelerde yara bakımı için satılmaktadır.

 

Öksürüğü gidermek

Birkaç çalışma, balın bazı reçetesiz (OTC) öksürük ilaçları kadar veya onlardan daha etkili olabileceğini öne sürmektedir. Birçok öksürük ilacı küçük çocukların alması güvenli değildir, bu nedenle bal bir yaşından büyük çocuklar için iyi bir alternatif olabilir.

 

Bir meta-analiz , balın bir çocuğun gece öksürüğünün şiddetini ve sıklığını azaltmak için etkili bir yol sağlayabileceğini öne sürüyor. Küçük ölçekli bir çalışma , bir süt ve bir tür bal karışımının çocukların öksürüklerini bir OTC ilacı kadar etkili bir şekilde rahatlattığını göstermiştir.

Öksürüğü gidermek için bir çay kaşığı ham bal alın ve daha sonra balın boğazı kaplamasını sağlamak için bişey tüketmeyin bu sizin rahatlamanıza yardımcı olacaktır.

 

İshal ve sindirim sistemi üzerinde etkileri

Ham bal, sindirim sistemi üzerinde yatıştırıcı bir etkiye sahip olabilir ve ishal semptomlarına yardımcı olabilir .

Akut gastroenteritli 150 çocuk üzerinde yapılan bir araştırma, oral rehidrasyon solüsyonu ile bal alanların bal almayanlara göre ishalden daha iyi kurtulduğunu buldu. Bal alan çocukların bağırsak hareketleri daha azdı ve hastalıktan daha hızlı iyileştiler.

 

Hafif ishalin tedavisine yardımcı olmak için bir çay kaşığı ham bal almayı veya balı bir içecekle karıştırmayı deneyin. Çok fazla bal almaktan kaçının çünkü fazla şeker ishali daha da kötüleştirebilir.

 

Beyni korumak fonskiyonlarını geliştirmek

Ham bal, anti-inflamatuar özelliklere sahiptir.

Bazı kanıtlar, balın beyne fayda sağlayabilecek antioksidan ve anti-inflamatuar güçlere sahip olabileceğini düşündürmektedir. Bir hayvan araştırması , bal tüketen sıçanların kurşuna maruz kalmanın neden olduğu beyin hasarına karşı koruma sağladığını bulmuştur.¹¹

Bu ham bal , beynin hafızayla ilgili bir parçası olan hipokampustaki iltihapla savaşmaya yardımcı olan bileşenler içerebilir .

 

Hambal tüketmenin riskleri var mıdır?

Bir kişinin arı polenine alerjisi olmadığı sürece, ham balın kullanımı güvenlidir.

Bebeklerde botulizmi riskinden dolayı 1 yaş altı bebeklere bal verilmemelidir . Bal 1 yaşından itibaren güvenlidir. Bu hem ham hem de normal bal için geçerlidir.¹²

 

Doğru ham bal türünü seçmek ve satın almak

Ham balın üzerinde eteketinde "ham bal" yazan bir ibare olacaktır. Etikette "ham" kelimesini geçmiyorsa veya doğrudan ham olduğunu onaylayabilecek bir çiftçi veya arıcıdan gelmiyorsa, üretici muhtemelen onu pastörize etmiştir.

Etiket, arıların o balı yapmak için tozlaştırdığı çiçeklerin türünü de tanımlayabilir. Balın tadını, rengini, antioksidan ve vitamin içeriğini çiçeğin cinsi belirtir.

Birçok pastörize bal türünün üzerinde "saf bal" yazan etiketler bulunur. Bazıları “yonca balı” diyebilir veya yöresel bir bölgeden geldiklerini söyleyebilir. Bazı üreticiler organik balı pastörize ettiğinden, “organik bal” olarak etiketlenen ürünler bile ham olmayabilir.

Bazı işlenmiş bal benzeri veya bal içerikli ürünler, yüksek fruktozlu mısır şurubu veya başka katkı maddeleri içerir. Balın saf olduğundan emin olmak için etiketi ve üreticisini kontrol edin.

Ham bal son yıllarda daha popüler hale geldi ve insanlar artık birçok yerden ve sağlıklı gıda mağazasından internetten hambal siparişi verebiliyor. Yerel, küçük üreticiler bazen doğrudan arıcıdan gelen hambal satışı da yapabilmektedir.

Ayrıca hambal satın almak ve hambal siparişi için Instagram vb sosyal medya ortamlarından güvenilir üreticileri veya direk üretici arıcıları bulabilirsiniz. Günümüzde sosyal medya sayesinde birçok iyi üreticiye direk ulaşma ve ürünlerini sahip olma şansınız var.

 

Ham bal 'kristalize' olduğunda; faydalı bir ipucu

Ham bal, birkaç aylık depolamadan sonra kristalleşebilir. Bu, balın grenli veya şeker benzeri bir doku aldığı anlamına gelir. Kristalize bal, yemek için güvenlidir ve normal balla aynı tada sahiptir. Kristalizasyon balın içindeki mayalanmaya sebep olan bakterilerden dolayı oluşur. Ve unutmayın ki bu kristalizasyonu engellemek için hiçbir filtreleme ve ısıl işlem yapılmadığı için hambal kristalize olur. İçinde polen bulunan ve uygun koşulları sağlayan her bal kristalize olur.

Balı tekrar sıvı hale getirmek için hafif bir ısıtma tekniği kullanın:

1. Bir tencere suyu kaynatın ve ocaktan alın.
2. Bal kabını sıcak suya koyun. 
3. Su soğuyunca bal kabını çıkarın. Hala katı veya kristalleşmişse işlemi tekrarlayın. Bu işlemi yaparken suyun bala etki eden sıcaklığının 45-50 dereceyi geçmemesine özen gösterin. Yüksek ve uzun süreli sıcaklıklar bala zarar verir.

Hambalı mikrodalgada pişirmeyin, doğrudan kaynatarak veya sıcak bir ocağın üzerine ısıtarak çözündürmeyin, çünkü bu, içindeki bazı besin maddelerini yok edebilir. Ve balın tadınıda bozar.

 

Ham bal üreticisi olarak Siristat bal, hambal siparişi veren müşterilerimize balımız eğer sipariş verdikleri zaman kristalize hale gelmişse ve donmuşsa bunu belirtiyoruz. Balı bu halde sevmiyorlarsa satın aldıkları hambalı onlar için 45 derece sıcaklkta çözündürme yapabileceğimizi belirtiyoruz. Hambal siparişi verip satın alan müşterilerimiz balı akışkan kıvamda isterse satın aldıkları balı akışkan kıvama getirerek onlara gönderim yapıyoruz. 

Ham bal üreticisi arıcı olduğumuz ve ürünlerimizin hiçbir aşamasında bala işlem uygulamadığımız için bu tercihi müşterilerimizin kendisine bırakıyoruz. Biz üretici olarak balı en saf ve işlemsiz haliyle sizlerin sofralarına sunma yükümlülüğümüzü yerine getirirken sizlerin tercihlerine de saygı duyuyoruz. Balın eritilmesinin kontrollü bir biçimde bizim tarafından satın almış olduğunuz bala yapılması, balın yanlış ısı ve ortamda çözündürme yapılarak değer kaybetmesinin de önüne geçmektedir. Yukarıda balı çözündürmek için uygulanmasını tavsiye ettiğimiz yöntemlerde tüketicinin ısıyı tam kontrollü tutması çoğunlukla maalesef mümkün olmamaktadır.

 

Yani aynı hambalı dileyen müşterimiz kristalize donmuş şekilde, dileyen müşterimiz çözündürülmüş şekilde satın alabiliyor. Çözündürme işlemi yapılar gönderilen ballar belirli süre içinde uygun koşulları bulunca tekrar kristalize olacaktır. Çünkü bu çözündürme işleminde uygulanan sıcaklık minimum düzeydedir ve balın içindeki mayalanmaya sebep olan bakterileri inaktif duruma getirmez.

Biz bizden bal alan müşterilerimiz adına böyle bir çözüm sunduk. Bu çözümden de herkes çok memnun.  Hatta bazı müşterilerimiz bir ham balı kristalize olmuş, bir ham balı çözünmüş şekilde sipariş ediyor. Malum çocuklarımız kristalize balı pek tercih etmez. Kahvaltılarda çözünmüş hambal kullanılıyor, bitki çaylarına dietlere saf ham bal. 

  

Hambal Nedir? Sağlığa Faydaları Nelerdir? Hambalı Nereden Satın Alabilirsiniz? Konusunda Altını Çizdiklerimiz

• Ham bal, normal balın içermediği besinleri içerebilir. Bu, ham balın potansiyel olarak daha fazla veya daha güçlü sağlık yararları sunabileceği anlamına gelir. 
• Ham bal, ek antioksidan ve antibakteriyel özellikler sunabilen arı poleni ve arı propolisi gibi ekstra elementler içerebilir.
• Ham balın tıbbi kullanımları üzerine yapılan araştırmalar umut vericidir. İyileştirici özellikleri ve beslenmesi üzerine yapılan araştırmalar, çiğ balın şekerden daha sağlıklı bir tatlandırıcı olabileceğini düşündürmektedir.
• Hambal satın almak, hambal siparişi vermek için direk arıcıları ve güvenilir üreticileri seçebilirsiniz
• Hambalı, çiğ bal, raw honey terimleri ham bal tarifi ile aynı anlama gelir.